Zo was de expertmeeting Vaders Voor Lezen

Papa: ‘old boy’ op het werk, thuis een hulpsinterklaas

Vaders doen minder aan leesopvoeding. Is dat uit vrije wil of houden moeders de poorten gesloten? En hoe maak je voorlezen aantrekkelijk voor de hipsterman met designbaard? Over deze vragen ging het tijdens de expertmeeting Vaders Voor Lezen: Van geclaimde naar gedeelde domeinen, die op vrijdag 12 december werd gehouden in het Letterenhuis in Amsterdam.

De moeder is met name aanjager in de leesopvoeding

Opgestoken knotjes, tijgerjurkjes, laarsjes en hoge hakken. Dat mannen nog best een duit in het zakje kunnen doen, blijkt vanmiddag wel uit de samenstelling van het publiek. Het handjevol vaders dat aanwezig is op de expertmeeting, waarin we de balans opmaken van een jaar campagnevoeren, zijn allemaal sprekers. Is dit een staaltje ‘female gatekeeping’, zoals Stichting Lezen-directeur Gerlien van Dalen de vrouwelijke dominantie in de leesopvoeding verwoordt? Weten de dames zelfs een campagne naar zich toe te trekken die vaders wil aanvuren tot (voor)lezen?

Leesopvoeding: de feiten

De maatschappelijke aandacht mag uitgaan naar het overschot aan mannen op topposities, in huis liggen de verhoudingen andersom. Uit de Emancipatiemonitor die deze week verscheen, blijkt dat moeders nog altijd twee keer zoveel tijd besteden aan het huishouden en de zorg. Dat is ook de reden dat het ministerie van OCW de campagne Vaders Voor Lezen ondersteunt. “Wij willen dat burgers hun potentieel kunnen ontwikkelen”, vertelt beleidsmedewerker Eveline Quist bevlogen. “Daarom proberen we belemmeringen weg te nemen. Ja, voor vrouwen, maar zeker ook voor mannen.”

De hamvraag blijft namelijk of vaders zich gewild of gedwongen van de opvoeding onthouden. Emeritus hoogleraar pedagogiek Louis Tavecchio retweette onlangs: “Jonge vaders zijn meer dan hulpsinterklazen.” Met onverholen ergernis legt hij uit hoe moeders in veel gezinnen de drijvende kracht vormen, waardoor vaders worden veroordeeld tot een bijrol.

Dat deze taakverdeling ook opgaat voor de leesopvoeding, blijkt uit nieuw onderzoek van Stichting Lezen, dat werd gepresenteerd door onderzoeksmedewerker Niels Bakker. Niet alleen lezen vaders minder vaak voor en praten ze minder vaak over boeken, ook geven ze minder vaak het goede voorbeeld door zelf te lezen. Twee derde van de ouders beschouwt de leesopvoeding als een gedeelde taak. De rest vindt het toch meer een verantwoordelijkheid van de moeder – en het zijn hoofdzakelijk moeders die dat vinden.

Behalve voor de emancipatie is dat ook nadelig voor de taalontwikkeling van kinderen. Steeds meer wetenschappelijk onderzoek, zo weet Tavecchio, wijst uit dat vaders met name een voorbeeld zijn voor hun zoons, ook als het gaat om het lezen. Dat komt omdat ‘papa’ cool is, lef heeft en voor spanning en sensatie zorgt. Vaders stellen tijdens het voorlezen meer waarom-vragen, gebruiken meer moeilijke, onbekende woorden, vragen vaker om opheldering en uitleg en verzinnen meer nieuwe verhaallijnen (meer over hoe vaders voorlezen lees je hier).

Een jaar campagnevoeren: de stand van zaken

Al met al, aldus Tavecchio, is “Time with dad well spent.” Binnen de campagne propageert een compleet elftal van voorleesvaders deze boodschap. Het team, dat bestaat uit BN’ers als Beau van Erven Dorens, Job Cohen en Ruben Nicolai, is uitstekend op elkaar ingespeeld, vindt campagnecoördinator Carlijn van Ravenstein. “Ze brengen het belang van voorlezende papa’s goed over het voetlicht. Over media-aandacht hebben we niet te klagen.”

Andere wapenfeiten uit het eerste jaar: een voorleesservice voor bedrijven, die iedere maand een digitaal verhaal ontvangen en verspreiden onder het personeel; een Vaderweek waaraan 20% van de boekhandels en bibliotheken meedeed, onder andere door 65.000 schoencadeautjes uit te delen aan vaders; en een Sinterklaas-voorleestournee met Dieuwertje Blok, die veel vaders naar de bibliotheek lokte.

Hoe de successen verder uitbouwen?

Toch kraakt campagnecoördinator Maartje Bolt ook een kritische noot. “Op veel van de activiteiten die we dit jaar organiseerden kwamen amper of geen mannen af”. Ze vraagt zich af of de bibliotheek en de boekhandel voor vaders wel aantrekkelijk genoeg zijn. Wout Withagen, marketeer voor mannen, valt haar bij. Hij vindt ook dat de toon van de campagne positiever kan. “Jullie zwaaien met allerlei onderzoeken om vaders op hun verantwoordelijkheid te wijzen. Dat komt op mij over als het opgeheven vingertje.”

Zijn advies? Mannen denken rationeel. Daarom werkt het om op het rendement van de investering te focussen. “Laat zien wat vaders winnen met voorlezen, praten over boeken en naar de bibliotheek gaan.” Als schot op open doel lanceert Withagen vast een voorproefje. We zien een foto van een vader die voorleest aan zijn jonge kind. Vervolgens zit het kind achter een stapel boeken en bankbiljetten: het wordt slim en rijk! De laatste foto toont dochterlief als aantrekkelijke jonge vrouw, die vaderlief, inmiddels een grijsaard, vertroetelt met cognac en sigaren.

Henk van Straten sluit de middag af met een column, waarin hij op indringende en invoelbare wijze de kracht van het voorgelezen verhaal overbrengt.

De boodschap is helder. Vaders doen die investeringen vooral om te kunnen genieten. Als ze geloven dat voorlezen hun droom dichterbij brengt, gaan ze het slaapritueel vanzelf als gedeeld domein beschouwen. Ten minste, als moeders het voorleesverhaaltje dan ook wat minder voor zichzelf claimen.

Niels Bakker (onderzoeker St. Lezen)

Bekijk hier de lezing van Louis Tavecchio.
Bekijk hier de presentatie van Niels Bakker.